علائم و نشانه های بیش فعالی در کودکان + عوارض بیش فعالی

 

قبل از اینکه توضیح بدیم بیش فعالی چه هست، چگونه بوجود آمده و چگونه درمان می شود، توضیح مختصری درباره عواقب جدی نگرفتن و درمان نکردن این نوع اختلال ها در کودکان و تاثیر بسیار آن بر آینده کودکان بدهیم.

هدف اصلی زندگی هر انسانی چیزی جز شادی نیست. کار، سرپناه، خوراک، پول و … خود هدف نیستند و همگی ابزار های رسیدن به شادی اند.

با پیچیده شدن جوامع امروزی دستیابی به این چنین هدفی به نسبت گذشته سخت تر شده است.

در گذشته شغل ها ساده و ارتباط افراد با جامعه بدون پیچیدگی بودند حتی نیازمند مدرک تحصیلی ویژه ای هم نبودند، فعالیت هایی مانند نجاری، کشاورزی، باغبانی، دامپروری، آهنگری، بنگاه داری، بقالی و … که می توانست زندگی یک خانواده چند نفره را تامین کند.

اما در دنیای امروز همه چیز متفاوت شده است. با دو مثال سعی می کنیم توضیح دهیم که اختلال ها امروزه چقدر می توانند زندگی افراد را تهدید کنند.

مثال اول: ما در دورانی زندگی می کنیم که یکی از شروط استخدام افراد، داشتن مدرک تحصیلی است.

کودکی را تصور کنید که دارای اختلال عدم توجه و در عین حال علاقمند به تحصیل است. قاعدتا به همین دلیل ساده، او نمی تواند از درس خواندن، لذت کافی را ببرد، این کودک در زمان تحصیل در مقاطع بالاتر هم به مشکلات عمده بر می خورد، از اشتیاق او برای تحصیل کاسته شده و شاید از ادامه تحصیل انصراف دهد.

مثال دوم: بار دیگر فرض کنید، کودکی که اختلال ارتباطی دارد، نمی تواند با جامعه تعامل مناسبی داشته باشد، به همین دلیل با گذشت زمان در بزرگسالی هم نمی تواند تعامل موثری با محیط داشته و کم کم این معضل در قسمت های مختلف زندگی او سر باز می کند برای مثال در ارتباط با دوستان، هم کلاسی ها، هم دانشگاهی ها، همکاران، همسر، خانواده همسر یا حتی در پیدا کردن شغل مناسب و حفظ آن، نیز به مشکل اساسی بر می خورد.

حال برگردیم به هدف اصلی زندگی، “شادی انسان” در صورتی امکان پذیر است که انسان ها بتواند دریافت کاملی از محیط داشته باشد، در عین حال دریافت ها را به درستی تحلیل کند و نسبت به آن ها عکس العمل نشان دهد.

 

تضمین آینده کودکان چگونه امکان پذیر هست؟

جایی که الان کودکان ایستاده اند نقطه مبدا و خوشبختی نقطه مقصد زندگی آن هاست. راه های فراوانی برای رسیدن به این خوشبختی وجود دارد، برخی از این راه ها طولانی و برخی کوتاه، برخی هموار و برخی پر از پستی و بلندی هستند.

نکته اینجاست که برای درمان اختلال ها یا استعدادیابی کودکان یک دوره طلایی وجود دارد اگر از این زمان بگذرد درمان و استعدادیابی سخت تر، پر هزینه تر، طولانی تر و حتی کم اثر تر می شوند. مخصوصا در این دوران اختلال ها در کودکان، راحت تر شناسایی شده و کم هزینه تر درمان می شوند.

پس زمان طلایی درمان کودکان و استعدادیابی کودکان را از دست ندهید.  در این قسمت می خواهیم توضیح دهیم که چرا زمان طلایی درمان بسیار مهم است.

به اینفوگرافی زیر که نتیجه تحقیقات گسترده در حوزه بیش فعالی کودکان است توجه فرمائید. با گذشت زمان به نظر اختلال های رفتاری مخرب (disruptive behavior disorder)، اختلال یادگیری (Learning Disorder) و همچنین اختلال اوتیسم (Autism Spectrum Disorder) در کودکان کمتر بروز می کنند اما به نمودار اضطراب (Anxiety) و افسردگی (Depression) کودک توجه کنید، با گذشت زمان این موارد در کودک افزایش پیدا کرده اند. {منبع اینفوگرافی}

وقتی از خانواده‌های که زمان طلایی درمان را از دست داده و به ما مراجعه می‌کنند دلیل تاخیر در مراجعه را میپرسیم، بسیاری میگویند. به ما گفتند بزرگ بشه خوب میشه. خانواده های عزیز هیچ اختلالی خود به خود خوب نمی شود. این نمودار بهای درمان نکردن به موقع اختلال ها در کودکان را نشان می دهد.

دلیل این تغییر اندازه در نمودارها چیست؟

این نمودار از دل یک مقاله علمی استخراج شده، پس برای توضیح آن نیاز هست چندین صفحه تشریح تخصصی بنویسیم اما سعی می کنیم در این قسمت این نمودار را بصورت ساده توضیح دهیم.

دلیل اول: کودکان با نمایان کردن اختلالشان مورد عتاب، سرزنش، کم توجهی و بی طاقتی افراد دیگر علی الخصوص خانواده و دوستان قرار می گیرند، به همین دلیل سعی می کنند تا جای ممکن نقاط ضعف خود را بروز ندهند. در هر تعامل ساده با محیط، کودک به این فکر می کند که چگونه اختلال خود را پنهان کرده و بروز ندهد همین باعث فشار مضاعف استرس بر کودک است. در حیطه هایی که اختلال او به چالش کشیده می شود وارد نمی شود، پس همه تصور می‌کنند اختلال او به مرور زمان مرتفع شده است و بدون درمان کودک خوب شده.

دلیل دوم: برای مثال از هر ۱۰۰ مرتبه ای که کودک سعی در مخفی کردن اختلال خود دارد، در ۱۰ تای آن ها موفق نباشد و همین باعث سرخوردگی او شود، به مرور کودک میبیند تلاش او آن چنان نتیجه بخش نیست و کم کم تعامل خود را با محیط به صفر می رساند و این نقطه شروع افسردگی اوست.

دلیل سوم: جامعه آماری این تحقیق کودکان، خانواده ها و معلمین او بوده اند، وقتی کودک روی به پنهان کاری می آورد و در عرصه هایی که باعث بروز اختلال هایش می شود قدم نمی گذارد، حتی خود او هم فکر می کند اختلال هایش کمتر شده اند. چون اختلال ها نمود بیرونی دارند و با مقیاس هایی (مانند نمره قبولی، بهبود عملکرد و …) قابل اندازه گیری هستند ولی افسردگی و اضطراب به آن اندازه نمود خارجی ندارند و قابل اندازه گیری نیستند.

یک مثال ساده: در مدارس بین دانش آموزان اصولاً رقابتی برای کسب نمره بهتر یا جلب توجه معلمین وجود دارد دانش‌آموزان سعی می‌کند در سر کلاس با تمام تمرکز به صحبت های معلم گوش بدهند و با تعامل موثر نظر معلم را مثبت تر کنند اما کودکی که با اختلال عدم تمرکز یا اختلال بیش فعالی در تحرک روبه‌رو است نمی تواند به اندازه بقیه دانش آموزان در کلاس تمرکز کرده درس را آموخته و به سوالات آنی معلم در لحظه جواب دهد پس به مرور زمان کودک از انجام فعالیت های داخل کلاس دوری می‌گزیند چون نمی تواند به خوبی دیگران عمل کند.

اما چون خانواده خط کشی برای اندازه گیری تاثیر این اختلال بر کودک ندارند تصور می کنند به مرور زمان مشکل کودک برطرف شده است در صورتی که اختلال عدم تمرکز در این کودک باعث عدم ارائه بهترین عملکرد خود در سر کلاس به نسبت باقی دوستان است. این یعنی سرخوردگی و نتیجه این سرخوردگی را می توانید بر روی نمودار بالا مشاهده کنید هرچه زنده کودک میگذرد به نظر می رسد اختلال های او کاهش پیدا می کند اما نمودار نشان می دهد که اضطراب و افسردگی در کودک است که افزایش پیدا کرده است

باز هم تاکید می کنم که هیچ اختلالی خود به خودی درمان نمی شود مگر با هزینه های سنگینی مانند (افسردگی، اضطراب). زمان طلایی درمان را از دست ندهید. حداقل برای کودک خود یک زمان مشاوره برای انجام تست ارزیابی معین کنید.

برای این منظور با دپارتمان مشاوره ما تماس حاصل نمایئد، یک وقت مشاوره آنلاین یا حضوری معین کنید.

بیش فعالی در کودکان

بیش فعالی (ADHD) نوعی اختلال است که بین کودکان شیوع نسبتاً زیادی دارد به طوری که در حدود ده درصد کودکان به آن ابتلا دارند یعنی از هر ۱۰ کودکی که در پارک، خیابان، مدرسه یا مهدکودک می بینید ۱ نفر مبتلا به بیش فعالی هست.

خانواده ها باید بدانند که کودکان وارثین ژنتیکی اختلال های مختلف از نسل گذشته خود هستند. شاید در زمان های گذشته به دلیل ساده بودن زندگی، اختلالات تشخیص داده نمی شدند یا حتی عواقب آن ها کم هزینه بودند اما با گسترش و پویا شدن جامعه، اختلالات باعث کندی تعامل انسان ها با محیط اطراف می شود.

آینده مبهم کودکان دارای اختلال با درمان به موقع، روشن تر خواهد بود خانواده ها بایستی بهترین مسیر درمان اختلالات که همان درمان بدون دارو، بی بازگشت و بدون عوارض جانبی است را انتخاب کنند.

دلایل بیش فعالی در کودکان

بیش فعالی در هر سنی از کودک می تواند خود را بروز دهد. جمله معروف “برای تربیت کودک بایستی از سال ها قبل از تولد او شروع کرد” می تواند مسیر پاسخ به این پرسش را روشن تر کند.

اما علائم اختلال بیش فعالی در کودکان از سن ۳ سالگی همراه با رشد عملکردهای حرکتی، بیشتر بروز می کند. ولی عموماً این اختلال تا زمان حضور کودک در محیط های آموزشی مانند مهد کودک و مدرسه به تاخیر می افتد.

بسیاری از کودکان زمانی که شروع به راه رفتن می کنند نسبت به شناخت محیط اطراف، مشتاق و پر جنب و جوش هستند که والدین نباید این رفتارها را با اختلال بیش فعالی اشتباه بگیرند. زمانی باید احتمال داد که کودک دارای اختلال بیش فعالی است که رفتارهای او باعث بروز مشکلاتی در ارتباط با دوستان، والدین و معلمان شود.

نکته: تاکنون نقش تغذیه و رژیم غذایی در ایجاد این اختلال تایید نشده است ولی طبق نتایج بررسی های صورت گرفته، مشخص شده که استفاده از اسیدهای چرب و بعضی از ویتامین ها علائم بیش فعالی زا را کاهش می دهند.

در بخش های بعدی یک می توانید کامل با روش های تشخیص بیش فعالی آشنا شوید.

تشخیص بیش فعالی

برای تشخیص بیش فعالی در کودکان حتماً باید علائم رفتاری کودک حداقل ۶ ماه در بیش از یک مکان (مدرسه، خانه، مهدکودک، مهمانی و …) مورد ارزیابی قرار گیرند. بروز علائم بیش فعالی معمولاً قبل از هفت سالگی رخ می دهد.

کودک بیش فعال به دلیل رفتارهای خاصی که دارد سبب آزار افراد در محیط هایی مانند مدرسه و خانه می شود، او حتی قادر نیست با دوستان هم سن و سال خود نیز ارتباط درست و مدت داری برقرار کند. جهت تشخیص قطعی ابتلا به بیش فعالی، درمانگر به اطلاعاتی از پدر و مادر، معلمان مدرسه یا مربی مهدکودک نیاز دارد.

چرا در سنین پائین تشخیص بیش فعالی سخت است؟ کودک بیش فعال به علت اینکه قبل از سن ۲ و ۳ سالگی در محیط هایی مانند مدرسه یا مهد کودک که به نشستن زیاد و تمرکز بالا نیاز است، قرار نگرفته اند، تشخیص بیش فعالی در آن ها سخت تر می شود.

نکته مهم: توجه داشته باشید که بین دو اختلال بیش فعالی و کمبود توجه و تمرکز تفاوت وجود داشته و هر دو یکی نیستند اما در بسیاری از افراد هر دو باهم بروز می کنند. طبق آزمایشات و اسکن های مغزی صورت گرفته بر روی افراد مبتلا به اختلال کمبود توجه، مشخص شده که قسمتی از مغز که مسئول تمرکز است از سایر افراد کوچک تر است. بنابراین چنانچه معلم از کودک دارای اختلال عدم تمرکز بخواهد کاری را انجام دهد که ۷ مرحله ای است، کودک فقط می تواند مراحل ابتدایی را انجام دهد و ترتیب آنها را فراموش می کند.

ترس از روبرو شدن با بیش فعالی در خانواده ها

در کشورهای پیشرفته تشخیص و درمان کودکان بیش فعال توسط نهادهای مختلف انجام می شود و در عین حال یک الزام قانونی، برای درمان و کنترل این اختلال برای خانواده ها وجود دارد، اما در ایران به دلایل مختلف (مثلا مقاومت و انکار خانواده ها در برابر پذیرش این مسئله) این وظیفه بر عهده خانواده هاست که با مطالعه بیشتر درباره انواع اختلال ها و مشاوره گرفتن از درمانگران و مشاورین مطرح به درمان کودک خود اقدام کنند.

در برابر گروه پدر و مادرهای پیگیر برای تشخیص و درمان اختلال در کودکشان، گروهی از پدر و مادرها در برابر تشخیص و پذیرفتن اختلال کودک خود مقاومت می کنند و نسبت به هشدارهای معلمان، مشاورین، درمانگرها و اطرافیان توجهی نکرده و موضوع را انکار می کنند.

خانواده یک نکته مهم را فراموش نکنند. اینکه کودک شما دچار اختلال است نه انتخاب شما بوده نه انتخاب او. این مسئله یا ریشه ژنتیکی دارد یا محیطی که در قسمت بعدی بصورت کامل توضیح داده می شوند. پس از برچسب بر روی کودک خود نترسید، بر روی آینده کودکتان تمرکز کنید.

در صورتی که به درمان کودکان بیش فعال در زمان درست پرداخته نشود، این کودکان قادر نخواهند بود در امور آموزشی و مهارت های اجتماعی به موفقیت برسند و ممکن است در آینده با مشکلات جدی رو به رو شوند.

روش علمی برای تشخیص بیش فعالی وجود دارد؟ همانطوری که گفته شد با جمع آوری اطلاعات مناسب از افرادی مانند معلم، مربی یا خانواده کودک می توان تشخیص درستی از اختلال بیش فعالی کودک داشت.

اما باید چه اطلاعاتی جمع آوری شود؟ یکی از پرسشنامه های معتبر جهانی توسط NICHQ تهیه شده است بصورت کامل در ۳۰ پرسش ریز ترین نکات مربوط به بیش فعالی کودک را از شما می پرسد. توجه داشته باشید برای پاسخ دادن به این پرسش ها بایستی حداقل ۶ ماهه اخیر کودک خود را در محیط های مختلف (مدرسه، مهدکودک، مهمانی، خانه و …) مورد ارزیابی قرار دهید.

علائم بیش فعالی در کودکان

در کودکان بیش فعال سه نشانه از مهم ترین علائم در کودکان بیش فعال است.

نشانه پر تحرکی در کودکان بیش فعال

کودکان پرتحرک، به شدت بی قرار بوده و نمی توانند در یک مکان ثابت بمانند و باید دائماً در حال حرکت باشند. این مشکلات در محیط مدرسه بیشتر مشخص است به دلیل اینکه کودک با رفتارهای خاص خود باعث بی نظمی در کلاس شده و قادر نیست روی صندلی ساکت بنشیند و مدام حرکت می کند. همچنین انجام کارهای خطرناک و حرف زدن زیاد از دیگر ویژگی های کودک بیش فعال پرتحرک است.

نشانه بی توجهی در کودکان بیش فعال

در این گروه، کودکان دائماً در حال خیال پردازی بوده و برای انجام تکالیف مدرسه تمرکز کافی ندارند که باعث به وجود آمدن مشکلاتی مانند نداشتن علاقه به درس برای آنها در مدرسه می شود.

از دیگر مشکلات آنها که ناشی از عدم تمرکز و توجه بوده می توان به این مورد اشاره کرد که کودک در محیط مدرسه قادر نیست کلماتی را که بلد هست در دیکته درست بنویسد ولی در محیط منزل به دلیل توجهی که مادر به او دارد و نبودن در فضای مدرسه، این کار را به درستی انجام می دهد.

همچنین والدین اعلام کرده اند که این کودکان در محیط خانه برای انجام تکالیف با مشکل مواجه هستند و باید دائماً گوشزد شوند تا تکالیف را به پایان برسانند.

از دیگر مشخصه این گروه از کودکان، فراموشکاری آنها است به نحوی که بسیاری از وسایل خود را در مکان های مختلف جا می گذارند و همچنین آنها قادر نیستند که برای کارهای خود برنامه ریزی کنند. جهت رفع این مشکل والدین باید حتماً برای کودک یک برنامه منظم تعیین کنند و در انجام کارها به او کمک کنند.

علائم بیشتر در کودکان بیش فعالی

در این قسمت به توضیح علائم بیش فعالی در کودکان بصورت تیتر وار می پردازیم و در قسمت بعدی به تفکیک سعی می کنیم این علائم را براساس سن کودکان دسته بندی کنیم.

حرکات فیزیکی

• کودک بیش فعال دائما در حال بازی با دست و بدن بوده و در جای خود آرام و قرار ندارند.
• دائم در حال پریدن یا دویدن هستند
• حرکات زیادی انجام می دهد.
• انجام حرکات مداوم و جنب و جوش فراوان
• بسیار حرف می زند.

صبر و تحمل

• بین صحبت دیگران می پرد.
• قبل از اینکه فرد سوال کننده صحبت اش پایان یابد به پرسش جواب می دهد.
• نداشتن صبر و تحمل به نحوی که هر چیزی را درخواست کرد باید فوراً به او بدهند.
• ناتوانی در صبر و تحمل برای حضور در صف و رعایت نوبت
• پریدن وسط بازی دیگران

برخوردهای خشن

• بروز رفتار خشونت آمیز و حساسیت زیاد
• هل دادن و یا کتک زدن سایر بچه ها
• عصبانیت و حساسیت زیاد و لحظه ای

تمرکز و دقت

• ناتوانی در تمرکز به مدت طولانی و حواس پرتی در زمان انجام کارها
• احساس خستگی در زمان انجام کارها و فعالیت ها
• مدام از کلاس درس بیرون می رود.
• در زمان انجام فعالیت ها و یا بازی سر و صدا زیادی می کند.
• گرفتن وسایل بازی دیگر کودکان
• فراموش کردن وسایل شخصی و قرار دادن آنها در مکان های مختلف
• خیال بافی پی در پی در حین انجام کارهای مختلف

عملکرد

• عملکرد ضعیف در مدرسه با وجود هوش بالا
• ناتوانی در انجام به موقع وظایف و مسئولیت ها
• انجام وظایف و تکالیف مدرسه با دقت کم
• تمایل به انجام کارهای مختلف بدون اینکه آن ها را به پایان برساند.
• انجام دادن کارهای خطرناک بدون توجه به عواقب احتمالی آن ها

مهارت های اجتماعی

• ناتوانی در برقراری مهارت های اجتماعی
• گرفتن وسایل دیگران بدون اجازه

علائمی که احتمال دارد در سنین بالاتر خود را نشان دهند

• مشکل در یادگیری
• افسردگی
• اضطراب
• بیماری دو قطبی یا شیدایی
• بروز سندرم تورت (بروز تیک عصبی و لکنت زبان)
• انجام دزدی از دیگران، آسیب به اموال مردم
• مخالفت و رفتارهای گستاخانه با بزرگ تر ها

در قسمت بالا بصورت تیتر وار علائم بیش فعالی توضیح داده شدند اما در این قسمت با هر تیتر توضیحی نیز درباره بیش فعالی در کودکان ارائه می شود.

معمولا بی قرار و نا آرام بوده و قادر نیستند در یک مکان بنشینند و باید دائماً راه بروند: این مشکل در مدرسه بارزتر بوده و باعث به هم خوردن نظم کلاس و پرت شدن حواس سایر دانش آموزان می شود.

تکانشگر هستند: این کودکان معمولاً فعالیت های خود را بدون تفکر انجام داده و نسبت به انجام آن ها احساس پشیمانی نمی کنند.

قادر نیستند به مدت طولانی به چیزی توجه کنند: این کودکان بسیار رویا پرداز بوده و در مدرسه برای انجام تکالیف خود، به دلیل عدم تمرکز و حواس پرتی با مشکل مواجه هستند و حتی ممکن است اعداد و کلماتی را نیز که به خوبی می دانند، اشتباه بنویسند.

کودک مبتلا به بیش فعالی احساس خطر نمی کند: اکثر کودکان دارای اختلال بیش فعال نسبت به انجام کارها و یا اشیایی که باید نسبت به آنها احساس خطر داشته باشد، چنین حسی نداشته و گاهی نیز دچار اختلالات سلوک می شوند به طور مثال تعدادی از این کودکان، رفتارهای خشونت آمیز بروز می دهند و یا دیگر کودکان را تهدید به آسیب می کنند. حتی دیده شده گاهی به حیوانات نیز صدمه می زنند. تعدادی از کودکان بیش فعال در کارهایی مانند دزدی، تقلب و کارهایی که تخلف محسوب می شوند نیز شرکت می کنند.

کودکان بیش فعال به انجام کارهای خطرناک علاقه فراوان دارند: در بعضی از کودکان بیش فعال دیده شده که پیج گوشتی را وارد پریز برق کرده و وسایل دیگران را نیز بر می دارند. همچنین رفتارهایی مانند تمایل به کشیدن سیگار، دروغ گفتن نیز در آنها دیده می شود. یکی دیگر از رفتارهای این کودکان این است که با افراد بالاتر از سن خود دوست شده و تمایل دارند که در کارها و صحبت های آنان سهیم باشند. از نظر اجتماعی نیز تاثیر مثبت بر بقیه مردم نذاشته و به دلیل رفتارهای نامطلوب از آنها همواره انتقاد می شود. این کودکان به علت کم توجهی به جزییات در انجام بازی نیز با مشکل روبه رو شده و نمی توانند با سایر کودکان ارتباط برقرار کنند. همچنین قادر نیستند قوانین و دستورالعمل ها را به درستی رعایت کنند و انجام تکالیف مدرسه برای آنها بسیار مشکل است.

کاهش عملکرد اجتماعی و تحصیلی کودک بیش فعال: کودکان بیش فعال در زمان تحصیل در مدرسه با مشکلات جدی مواجه می شوند زیرا به دلیل کمبود توجه و نداشتن تمرکز نمی توانند درس را به درستی یاد بگیرند. هم چنین این کودکان نسبت به کوچکترین محرک های شنیداری و دیداری حساس بوده و سریع تمرکز خود را از دست می دهند و در تحصیل عملکرد مطلوبی را به دست نمی آورند.  از نظر اجتماعی نیز این کودکان بر دیگران تاثیر مطلوبی نمی گذارند و انتقاد از رفتار آنها زیاد صورت می گیرد که باعث کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس آنان می شود.

عوارض عدم درمان به موقع بیش فعالی

در صورتی که نسبت به درمان کودکان بیش فعال، توجه کافی نشود، زمینه برای ابتلا آنها به افسردگی و بروز رفتارهای ضد اجتماعی و بزهکارانه فراهم خواهد کرد.

 والدین حتماً باید در دوران کودکی نسبت به معالجه کودک بیش فعال اقدام کرده و از بروز مشکلات در دوران مدرسه جلوگیری کنند زیرا این کودکان به دلیل عدم تمرکز به درس گوش نداده و از کلاس مدام بیرون می روند که باعث افت عملکرد تحصیلی می شود.

 زمانی که این کودکان وارد دوران نوجوانی می شوند به دلیل فراموشکاری آنها را افرادی بی حواس و سهل انگار تلقی می کنند. آن ها در زمان درس خواندن و سایر فعالیت ها به دلیل فرو رفتن در رویا و خیال، قادر نیستند کارهای خود را به اتمام برسانند.

 از دیگر مشکلاتی که در اثر عدم درمان به موقع اختلال بیش فعالی به وجود می آید می توان ابتلا به اضطراب، سو مصرف مواد مخدر، اختلال سلوک، پرخاشگری، بی نظمی و بی توجهی به قوانین و مقررات، طرد شدن از گروه ها به دلیل بروز برخی رفتارها و کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس اشاره کرد.

منبع:کودک سان